Korzystając z serwisu internetowego wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Pliki cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej, kliknij tutaj.
x
X

ZAPLANUJ SWÓJ SPACER

TEATR NOWY

pl. Teatralny 1

Teatr mieści się w wybudowanym w 1900 r. w stylu historyzmu, z elementami secesji, dawnym gmachu kasyna huty Donnersmarcka. Jego górne partie konstrukcji szkieletowej, w tym także trójkątnego wykusza nad ryzalitem ozdobione zostały stiukowymi elementami dekoracyjnymi.
Zabrze: Teatr Nowy
Podobnie jego secesyjne wnętrze, m. in. stropy arkady balkonów i kapitele kolumn ozdobione były motywami kwiatów i roślin. W budynku od początku znajdowała się restauracja, biblioteka i jedyna w mieście sala teatralno-koncertowa. Na jej scenie  systematycznie występowały niemieckie zespoły teatralne. Początkowo był to m. in. wędrowny „Oberschlesisches Volkstheater”, a następnie w sezonie 1924/1925 tzw. „Dreistädtetheater” z  siedzibą w Bytomiu, którego po roku zastąpił  „Vereinigte Städtische Bühnen-Beuthen, Gleiwitz, Hindenburg”. W ramach tego organizmu funkcjonowały trzy zespoły, tworzące odrębne działy: operowy, operetkowy i dramatu. Ten złożony organizm także przetrwał zaledwie dwa sezony 1925–1927 i scena kasyna ponownie stała się miejscem  gościnnych występów teatrów niemieckich. Od początku swojego istnienia budynek był jednym z elementów całego kompleksu zabudowań i urządzeń socjalnych stworzonych z myślą o pracownikach huty.
Po 1945 r. gmach pełnił funkcję Zakładowego Domu Kultury Huty „Zabrze” i był siedzibą prężnego amatorskiego ruchu teatralnego. Powstały w 1959 r. decyzją Wojewódzkiej Rady Narodowej zespół Teatru Nowego, do maja 1963 r. był jego współgospodarzem, wraz z dyrekcją Domu Kultury oraz funkcjonującą stołówką pracowniczą. W tym pionierskim okresie jego dyrektorem był Wacław Kozioł, a kierownikiem artystycznym Danuta Bleicherówna. Od początku trzon Teatru Nowego tworzyli członkowie rozwiązanego Objazdowego Teatru Powszechnego, istniejącego przy katowickim oddziale Państwowego Przedsiębiorstwa Imprez Estradowych.
Pozyskany w 1963 r. na wyłączność budynek, w latach 1963–1967 poddany został przebudowie wg planów Bronisława Jankowskiego i Janusza Grzegorzaka. Z tego powodu zespół zmuszony był w tym czasie występować niemal wyłącznie w objeździe. Kolejne remonty miały miejsce w pierwszej dekadzie XXI w. W jego repertuarze od początku obok klasyki światowej, prezentowana była klasyka polska i równie często dramaturgia współczesna, a także utwory autorów śląskich. Zdarzały się widowiska muzyczne z udziałem zabrzańskiej Filharmonii Górniczej. Osobną linię repertuarową wyznaczały spektakle dla dzieci.
Od początku swojego istnienia teatr odgrywał na terenie miasta ważną rolę kulturotwórczą i edukacyjną, jakkolwiek niejednokrotnie z trudem odnajdywał się w konkurencji z działającym po sąsiedzku Domem Muzyki i Tańca. Walka o pozyskanie zainteresowania robotniczego widza prowadzona była ze zmiennym szczęściem. W konsekwencji od lat pozostaje poza najważniejszym nurtem teatralnych wydarzeń. Jednocześnie preferując zawarte w tekstach literackich wartości ideowe i tradycyjne środki wyrazu, jest współcześnie  przykładem rzetelnego rzemiosła i repertuarowej równowagi.
Jego wieloletnim, zasłużonym dyrektorem i kierownikiem artystycznym po 1962 r. był Mieczysław Daszewski, pełniący tą funkcję początkowo w latach 1964–1965, a następnie od 1971 do 1986 r. Wypracowany przez niego model teatru istniejącego w niewielkim środowisku miejskim, w którym nie ma scenicznej alternatywy dla wielorakich oczekiwań i upodobań artystycznych inteligencji, preferował klasykę narodową. Niemal równolegle sięgał do dramaturgii światowej i aktualnej współczesności. Do jego doświadczeń, z większym lub mniejszym powodzeniem odwoływali się m. in. jego następcy: Adam Kopciuszewski, Marta Kotowska-Lenarcińska, Wincenty Grabarczyk i Andrzej Lipski. W 2007 roku poza konkursem, decyzją prezydenta miasta, dyrektorem naczelnym został Jerzy Makselon. Czas jego dyrekcji i pełniącego funkcję zastępcy ds. programowych Zbigniewa Stryji potwierdza istniejące trudności w pozyskiwaniu nowych, interesujących kanałów komunikacji z mieszkańcami miasta. Problemu artykulacji głębszych refleksji nad współczesnym kształtem i rolą teatru, niejednokrotnie nie ułatwia zespołowi ingerencja władz w kształt przygotowywanych widowisk.
Teatr od początku swojego istnienia prowadzi szeroko zakrojoną działalność objazdową na terenie woj. śląskiego, a także częściowo opolskiego i krakowskiego. Od 2000 r. wraz z Miastem Zabrze jest organizatorem konkursowego Ogólnopolskiego Festiwalu Dramaturgii Współczesnej „Rzeczywistość przedstawiona”, który jest uznawany za jedną z najciekawszych inicjatyw artystycznych w regionie. Jego organizacja, w zderzeniu z uprawianym w Zabrzu popularnym modelem teatru repertuarowego, jest współcześnie ważnym jego uzupełnieniem programowym. Prezentowane w trakcie trwania festiwalu widowiska z zakresu współczesnego dramatu polskiego i obcego, powstałego po 1989 r., spełniają zdaniem krytyki rolę „lustra rzeczywistości”, w którym odbijają się losy współczesnego człowieka w kontekście jego uwarunkowań obyczajowych, społecznych i politycznych. Równocześnie w ramach współpracy z młodzieżą  udostępnia jej przestrzeń teatralną i udziela pomocy instruktorom zespołów amatorskich.
CZYTAJ DALEJ

CIEKAWOSTKI

►  W 1959 r. w Zabrzu wzniesiona została hala widowiskowo-rozrywkowa Dom Muzyki i Tańca, według projektu architektów Zygmunta Majerskiego i Juliana Duchowicza.
►  Administracja teatru mieści się w byłym Domu Lekarza huty Donnersmarcka, który w zamyśle budowniczych miał obowiązek w razie potrzeby w każdej chwili służyć pomocą pracownikom zakładu.
►  Teatr ma status miejski.
►  Widownia współczesnie liczy 259 miejsc.
►  Na terenie miasta do ciekawostek architektonicznych należy m. in. Żelazny Dom z 1927 r. na osiedlu Zandka oraz historyczny cmentarz żydowski, założony w 1871 r.

WAŻNE DATY

►  W 1900 r. – wybudowany został budynek kasyna huty Donnersmarcka.
►  21 lipca 1959 r. – Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach wydało zarządzenie nr 31 o powołaniu w Zabrzu teatru zawodowego.
►  7 października 1959 r. – odbyła się premiera baśni P. Maliszewskiego Czarodziej z doliny księżyca w wykonaniu zespołu Teatru Nowego.
►  4 grudnia 1959 r. – nastąpiło otwarcie Domu Muzyki i Tańca w Zabrzu.
►  16 stycznia 1960 r. – z okazji premiery dramatu J. Słowackiego Maria Stuart nastąpiło oficjalne otwarcie działalności Teatru Nowego.
►  Z końcem maja 1963 r. – Teatr Nowy przejął na wyłączność budynek byłego Zakładowego Domu Kultury Huty „Zabrze”.
►  27 września 1967 r. – otwarto po latach gruntownego remontu gmach teatru z salą widowiskową na 455 miejsc.
►  W 1972 r. – w siedzibie teatru otwarta została Mała Scena na około 70 miejsc. Istniała do 1999 r.
►  27 marca 1980 r. – teatrowi nadano imię Gustawa Morcinka.
►  W latach 2002–2003 oraz 2005 i 2007 miała miejsce rozbudowa i modernizacja budynku teatru, w tym m. in. przebudowa widowni i sceny.
CZYTAJ DALEJ

CIEKAWE POSTACI

  • Hanna Boratyńska
  • Wincenty Grabarczyk
  • Mieczysław Całka
  • Andrzej Lipski
  • Wojciech Leśniak
  • Zbigniew Stryj
  • Danuta Lewandowska
  • Anna Konieczna
  • Jarosław Karpuk
  • Adam Hanuszkiewicz
  • Gustaw Holoubek
  • Irena Jun
  • Lidia Korsakówna
  • Waldemar Krygier
  • Jan Machulski
  • Józef Para
  • Marcin Sławiński
  • Józef Wyszomirski
  • Ula Kijak
  • Karolina Maciejaszek
  • Ireneusz Janiszewski
  • Katarzyna Deszcz
  • Otto Axer
  • Jerzy Kalina
  • Adam Kilian
  • Waldemar Krygier
  • Wiesław Lange
  • Jerzy Moskal
  • Zenon Moskwa
  • Jan Polewka
  • Kazimierz Wiśniak
  • Krystyna Zachwatowicz
  • Xymena Zaniewska
  • Katarzyna Gaertner
  • Wojciech Kilar
  • Stefan Kisielewski
  • Marzena Mikuła-Drabek
  • Krzysztof Penderecki
  • Bogusław Schaefer
  • Józef Skrzek
CZYTAJ DALEJ

BIBLIOGRAFIA ORAZ LINKI

►  D. Walerjański: Zabrze krok po kroku. Step by step - Schritt für Schritt; [tł. jęz. ang. M. M. Drogokupiec, A. Drogokupiec, tł. jęz. niem. M. Farafontow]. Bytom 2010.
►  Piętnaście lat Państwowego Teatru Nowego w Zabrzu. Zabrze 1974.
►  20 lat Państwowego Teatru Nowego w Zabrzu. Red. Władysław Ławicki. Zabrze 1979.
►  25 lat Państwowego Teatru Nowego imienia Gustawa Morcinka w Zabrzu. Red. Ewa Kwiecień. Zabrze 1984.
►  35 lat Teatru Nowego w Zabrzu. Red. Maria Kempińska i Paweł Gabara. Zabrze 1994.
►  40-lecie Teatru Nowego w Zabrzu. Red. Henryka Wach-Malicka, Urszula Makselon, Adam Daszewski. Zabrze 2000.
►  Obrzud Zdzisław: Polski ruch teatralny na Górnym Śląsku 18621918. Wrocław 1972.
►  K. Olszewski: Śląska kronika teatralna 19141922. Kraków 1969.
►  K. Olszewski:  Kronika teatralna Górnego Śląska 18481914. Kraków 1979.
 
Historyczne zdjęcia gmachu Teatru Nowego znajdują się na stronach:
►  www.aplus.pl
►  serwisu fotopolska.eu
CZYTAJ DALEJ
AUTOR: Andrzej Linert

pl. Teatralny 1, 41-800 Zabrze | www.teatrzabrze.pl


POWIĄZANE SPACERY

ZABRZE – GLIWICE

Copyright SPACEROWNIK TEATRALNY 2016. All Rights Reserved.

Design by Dominika Naziębły, Łukasz Gosławski. Powered by Wojciech Sowa.