ZAPLANUJ SWÓJ SPACER

TEATR PRZY UL. ŚW. JANA 22

róg ul. św. Marka i św. Jana 22

Nieistniejący teatr w zabudowaniach poklasztornych św. Urszuli, róg ul. św. Marka i św. Jana (dzisiaj w tym miejscu są budynki należące do Państwowej Akademii Umiejętności w Krakowie). Jacek Kluszewski był właścicielem jedynego budynku teatralnego w mieście. Nowemu przedsiębiorcy teatralnemu postawił niezwykle wysokie warunki dzierżawy. Kluszewski zagrał o wszystko i… przegrał. Nowy dyrektor Jan Mieroszewski zerwał układy z byłym dyrektorem i zaczął szukać nowego budynku, który można zaadoptować na teatr.

Kraków: Teatr przy ul. św. Jana 22

Rozpoczął rozmowy z Maciejem Knotzem, właścicielem wielu nieruchomości, w tym znanego zajazdu i oberży „Pod Królem Węgierskim” (dzisiejszy Hotel Saski). W 1813 roku, Knotz zakupił opustoszałe zabudowania kościoła i klasztoru św. Urszuli na rogu ul. św. Jana i św. Marka. Mieroszewski podpisał umowę na 10 lat, od 1 listopada 1830 do 31 października 1841 roku. Budynek wynajmował bezpłatnie, gwarantując Knotzowi wolny wjazd na ul. Sławkowską i dochód z redut i balów. Po dziesięciu latach cała wyremontowana nieruchomość wraz z wyposażeniem (bez biblioteki, kostiumów, mebli i luster) miała być zwrócona Knotzowi, który bez wątpienia zyskał najwięcej na uporze „Starego Apollina” Kluszewskiego. Kluszewski szybko przebolał złość na Mieroszewskiego i ponieważ nie mógł żyć bez teatru, stał się stałym bywalcem…nowego gmachu przy ul. św. Jana.

Mieroszewski miał niewiele czasu na przeprowadzenie remontu. Zaangażował do remontu najbliższe osoby – brata Ignacego i Józefa Kurowskiego, malarza. Prace trwały w wielkim pośpiechu. Teatr otwarto 30 grudnia 1830 roku. Wejście mieściło się w dawnej fasadzie kościoła od ul. św. Marka. Prezbiterium zamieniono na scenę, a w nawie głównej mieściła się widownia parteru, a w nawach bocznych – balkony. W przyległym klasztorze, również od strony ul. św. Marka, znajdowało się zaplecze, foyer i bufet dla publiczności. Widownia mieściła około 160 widzów, scena była niewielka i skromna. Narzekano przede wszystkim na złą widoczność – kolumny podtrzymujące sklepienie zasłaniały scenę. Początkowo teatr cieszył się popularnością, ale stopniowo tracił zainteresowanie. Trudno było pogodzić krakowski duch klerykalny z teatrem w poklasztornych murach.

Warto zaznaczyć, że teatr przy ul. św. Jana posiadał także drugą scenę, którą zorganizował w 1837 roku Juliusz Pfeiffer. Scenę urządzono w dawnym refektarzu, który służył za bufet. Scenę i widownię zaprojektował aktor i budowniczy teatrów prowincjonalnych Stanisław Krzesiński, wzorując się na warszawskim Teatrze Rozmaitości i taką samą nazwę otrzymała krakowska scena.

Szymon Niedzielski, „Przyjaciel Ludu” 1838 nr 48

1840 przeprowadzono powierzchowny remont. Wzmocniono balkony, całą widownię odmalowano na kolor błękitno-biały oraz zabezpieczono teatr od pożaru. Została zamówiona nowa kurtyna, malowana przez Franciszka Malinowskiego oraz zamontowano trzy nowe żyrandole. Nie zmieniło to jednak trudnej sytuacji teatru. Domagano się nowego, wygodnego dla publiczności i aktorów budynku.

CZYTAJ DALEJ

CIEKAWE POSTACI

Jan Mieroszewski

(1789-1867) dyrektor policji, senator Wolnego Miasta Krakowa. Kolekcjoner, poeta, tłumacz, zaprzyjaźniony z literatami Warszawy i Krakowa. W 1828 wykupił od Kluszewskiego Pałac Spiski, gdzie gościł środowisko artystyczno-literackie. Meloman i miłośnik teatru. Jego brat Ignacy Mieroszewski– malarz, poeta, rzeźbiarz był jedną z najbardziej charakterystycznych postaci Krakowa. To prawdopodobnie Ignacy był inicjatorem starań brata o przywilej teatralny. W gronie artystów skupionych wokół Mieroszewskiego znalazł się także Józef Kurowski, artysta malarz, portrecista. W chwili gdy Mieroszewski obejmował stanowisko dyrektora teatru, był także dyrektorem policji Wolnego Miasta. Dziesięcioletnie pozwolenie na prowadzenie antrepryzy otrzymał 1 listopada 1830. Wyremontowany teatr otworzył 30.12.1830. Nominalnie pozostał dyrektorem do końca kadencji (30 października 1840) i zatrzymywał dla siebie połowę subwencji, chociaż już w listopadzie 1831 powierzył dyrekcję Szymonowi Niedzielskiem, a następnie Juliuszowi Pfeifferowi. Mieroszewski w związku z sytuacją polityczną w Królestwie został zwolniony ze stanowiska dyrektora policji i w obawie przed demonstracjami wyjechał z Krakowa.

Szymon Niedzielski

(1780 lub 1784–1836) aktor, reżyser, autor dramatyczny, tłumacz . Od 1805 roku występował w teatrze krakowskim, wkrótce zaczął także pełnić obowiązki reżysera. W lipcu 1810 roku prowadził teatr „kilkułokciowy”. Występował także w Wilnie, Grodnie, Kijowie, Żytomierzu. W 1827 roku obchodził w Krakowie benefis i występował tutaj także w latach 1830–1836. 21 listopada 1831 otrzymał stanowisko dyrektora, lecz nie wiadomo czy je przyjął. W czerwcu 1836 występował w Kaliszu gdzie zmarł. Był cenionym aktorem komicznym, porównywanym do Alojzego Żółkowskiego ojca.

Juliusz Pfeiffer

(1809–1866) aktor, dyrektor teatru, organizator pierwszych występów teatru polskiego na Zachodzie Europy. Pasjonat teatru. Studiując prawo, grywał (wraz z Hilarym Meciszewskim w teatrach amatorskich) oraz był aktorem teatru krakowskiego. Po kilku latach prowadzenia teatru i stratach finansowych uległ rodzinie, dobrze się ożenił i zaczął kierować warszawskim browarem. Z tęsknoty za sceną popadł w melancholię i na polecenie lekarzy wrócił do ukochanego zawodu, który uprawiał do końca życia. Kierował krakowskim zespołem w latach 1831–1838, 1839–1840, 1845–1848 oraz 1854–1863. Pomiędzy 1849 a 1854 rokiem był dyrektorem lwowskiego teatru. Był niski i pękaty, jako aktor najchętniej występował w rolach Napoleona, które dla niego utrzymywano w repertuarze. Jako dyrektor zasłynął organizacją wypraw zespołu krakowskiego do zaboru pruskiego. W 1856 roku zorganizował występy zespołu w teatrze wiedeńskim.

Ignacy Mieroszewski

(1787–1854) malarz, rzeźbiarz, poeta. Kształcił się w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Po powrocie z Włoch do Krakowa w swoim domu (ul. Sławkowska 22) urządził pracownię rzeźbiarską oraz ogród gdzie umieścił własną rzeźbę Ifigenia w Aulidzie. Dla widzów organizował pokazy dioram. Brat Jana Mieroszewskiego, inicjator starań o przejęcie przywileju teatralnego. Wraz z J. Kurowski zaprojektował wnętrze teatru przy ul. św. Jana, projektował także dekoracje i kostiumy.

AUTOR: Agnieszka Winnicka