Korzystając z serwisu internetowego wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Pliki cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej, kliknij tutaj.
x
X

ZAPLANUJ SWÓJ SPACER

OPERA NOVA

ul. Marszałka Focha 5

Opera Nova, powołana do życia 15 grudnia 1955 r. jako Studio Operowe, usytuowana jest dzisiaj w malowniczym zakolu Brdy, przy jednej z najważniejszych arterii Bydgoszczy i w okolicy ulubionych miejsc spacerowych bydgoszczan. W tle ma Wyspą Młyńską, widok na Stary Rynek i kładki prowadzące do Wenecji Bydgoskiej, do otaczającego operę bulwaru przylega teatr letni. 
Bydgoszcz: Opera Nova
Długo wyczekiwany budynek opery bydgoskiej, która przez pięćdziesiąt lat działalności tułała się po różnych miejscach w całej Bydgoszczy, został oddany do użytku 21 października 2006 r. Projekt autorstwa wybitnego polskiego architekta teatralnego, Józefa Chmiela, profesora Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej i jego asystenta Andrzeja Prusiewicza, został wybrany do realizacji w 1961 r., od 1974 r. na tzw. placu cyrkowym, w miejscu po zabudowaniach wojskowych zaczęły się prace budowlane.
Początkowo modernistyczny pomysł abstrakcyjnego budynku-rzeźby składał się z czterech przenikających się kręgów, wyraźnie nawiązujących do charakterystycznej dla lat sześćdziesiątych fascynacji podbojem kosmosu. Z powodu wielu przeszkód budowa przeciągała się, podlegała modyfikacjom (ostatecznie powstały trzy kręgi), była zagrożona zmianą przeznaczenia (na Bydgoski Ośrodek Krzewienia Kultury i Sztuki). Już w chwili oddawania do użytku opera stała się tak naprawdę zabytkiem późnomodernistycznej architektury polskiej w stylu funkcjonalistycznym. Największy, pierwszy krąg mieści dużą salę o doskonałej akustyce zaprojektowanej przez Witolda Straszewicza z amfiteatralną widownią na 803 miejsca, salę kameralną im. prof. Felicji Krysiewiczowej, inicjatorki Studia Operowego, hol główny i przestronne foyer. Drugi krąg, od strony rzeki Brdy to biura dyrekcji, administracji, sale prób zespołów artystycznych, garderoby. W trzecim kręgu jest Centrum Kongresowe.
Początkiem historii opery bydgoskiej jest Studio Operowe działające do upaństwowienia (22 lutego 1960 r.) w oparciu o statut bydgoskiego Towarzystwa Muzycznego. Na czele tworzącego się teatru muzycznego stanęli: dyrygent Zdzisław Wendyński jako kierownik i Roman Mackiewicz jako kierownik artystyczny, kierownictwo wokalne objęła jedna z najważniejszych inicjatorek powstania Studia – Felicja Krysiewiczowa, która z czasem objęła pełne kierownictwo nad teatrem, chór prowadził Antoni Rybka, balet - Anna Rooterowa. Pierwsze estradowe wykonanie jednoaktówek Stanisława Moniuszki, przygotowywanych na oficjalne otwarcie nowej bydgoskiej sceny muzycznej, odbyło się w sali Pomorskiego Domu Sztuki przy ul. Gdańskiej 20, gdzie Studio miało 2 sale prób. 21 września 1956 r. na scenie Teatru Ziemi Pomorskiej w Bydgoszczy (obecnie Teatru Polskiego) Studio Operowe zainaugurowało oficjalnie swoją działalność przedstawieniem złożonym z dwóch oper jednoaktowych Moniuszki Flis Verbum oraz widowiska baletowego Wesele krakowskie w Ojcowie Karola Kurpińskiego.
Dynamikę losów opery bydgoskiej, nie zawsze dla niej korzystną, odzwierciedlają częste zmiany nazwy, które rozpoczęły się wraz z upaństwowieniem instytucji i duża częstotliwość zmian dyrektorów i kier. muzycznych sceny. Dyrekcja Macieja Figasa, który objął teatr po Alicji Weber i Adamie Pałce w 1992 r. należy do najdłuższych w historii opery i najbardziej twórczych. Stworzony przez Figasa Bydgoski Festiwal Operowy (1994) jako jedyna tego typu impreza muzyczna w Polsce jest znakiem rozpoznawczym zarówno instytucji, jak i miasta. W repertuarze Opery Nova dominuje dziewiętnastowieczna klasyka operowa (m.in. CarmenToscaStraszny dwór, Madame Butterfly, Aida), specjalnością jest wystawianie zapomnianych dzieł muzycznych (Opowieści Hoffmanna, Lakmé, Manru, Rusałka), regularnie powstają widowiska baletowe (m. in. prapremiera światowa baśni baletowej Bogdana Pawłowskiego Kot w butach) oraz propozycje operetkowe i musicale (Wesoła wdówka, Skrzypek na dachu). Na scenie bydgoskiej opery rozpoczęła się kariera wielu primadonn: Barbary Zagórzanki, Bożena Betley-Sieradzkiej, Bożeny Kinasz-Mikołajczak, Lidii Skowron, Moniki Olkisz-Chabro oraz śpiewaków: Józef Stępienia, Floriana Skulskiego, Bronisław Perkowskiego.
CZYTAJ DALEJ

CIEKAWOSTKI

►  Opera bydgoska do czasu powstania budynku przy ul. M. Focha była rozparcelowana na kilka miejsc w całej Bydgoszczy: 2 sale prób w Pomorskim Domu Sztuki, sala baletowa, pracownia krawiecka i szewska w Teatrze Kameralnym przy ul. Grodzkiej, magazyny na terenie starej gazowni przy ul. Jagiellońskiej, kostiumernia w obiekcie przy ul. Stary Port nad Brdą, pracownia stolarska przy ul. Fordońskiej, malarnia znajdowała się w Teatrze Polskim. Próby przedstawień operowych odbywały się niejednokrotnie w mieszkaniu Felicji Krysiewiczowiej lub tak nietypowych miejscach, jak choćby świetlica drukarni Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych przy ul. Jagiellońskiej, gdzie przygotowywano premierę Zaczarowanego Koła J. Goblenza (1971). 
►  Autorami ekspertyz na temat projektu budynku opery byli m.in.: Erwin Axer - reżyser teatralny, dyrektor Teatru Współczesnego w Warszawie, autor jednej z najgłośniejszych inscenizacji polskich Kariery Arturo Ui z Tadeuszem Łomnickim w głównej roli; oraz Jan Kosiński – scenograf, współpracujący m. in. z  Wilamem Horzycą, autor scenografii do oper Igora Strawińskiego w reżyserii Konrada Swinarskiego – Oedipus Rex na podstawie Króla Edypa i Persefony w Teatrze Wielkim.
►  Do starań o zbudowanie siedziby dla bydgoskiej opery włączył się Jerzy Waldorff. Na łamach „Świata” (24 maja 1959) po obejrzeniu Strasznego dworu pisał: „Teatr przepełniony był po brzegi, w Bydgoszczy wszędzie jest pełno tam, gdzie rozbrzmiewa muzyka. Ta społeczna potrzeba, wyrosła ze starej muzycznej kultury, z dziesiątków chórów rozrzuconych po miastach i wsiach, ona powinna decydować o polityce władz wojewódzkich i miejskich. Skoro brak w Bydgoszczy obszernego i nowoczesnego teatru – niechże zostanie wybudowany”.
►  Laureatami I Ogólnopolskiego Konkursu Tańca Klasycznego w Warszawie (1959) byli tancerze bydgoskiej opery: Ludmiła Rackiewicz i Henryk Gaucz.
►  XIX-wieczna Bydgoszcz stała się bohaterką opery Rusałka J. Dvořáka wyreżyserowanej przez Kristinę Wuss w scenografii Mariusza Napierały pod kier. muz. M. Figasa. Główna bohaterka mieszka w falach Brdy, w centrum akcji jest most odwzorowujący przeprawę na bydgoskie Stare Miasto z przełomu wieków (w ramach rewitalizacji starówki zabytkowy most został odbudowany i oddany do użytku pod koniec 2014 r.), na scenę wjeżdża dawny tramwaj, Wodnik przypomina rzeźbę wiszącą nad rzeką.
►  Opera Nova zaprasza do współpracy wybitnych polskich plakacistów. Waldemar Świerzy, jeden ze słynnych przedstawicieli polskiej szkoły plakatu, stworzył plakaty do m.in. Nabucco G. Verdiego, Carmen G. Bizeta, Czarodziejskiego fletu W. A. Mozarta, Napoju miłosnego G. Donizettiego, Jasia i Małgosi E. Humperdincka.
►  Bardzo cenioną i cieszącą się powodzeniem formą popularyzacji opery był konkurs „Być znawcą opery” organizowany na łamach „Ilustrowanego Kuriera Polskiego”. Współtwórcą pomysłu był dziennikarz Zdzisław Jastrzębski. Odbyło się 14 edycji konkursu.
►  Podczas XX Bydgoskiego Festiwalu Operowego w 2013 r. odbyło się Forum Krytyki Operowej, które upomniało się o debatę nad stanem krytyki teatru muzycznego i refleksji badawczej.
►  W 2013 r. przed budynkiem opery osłonięto figurę nowej Łuczniczki autorstwa Macieja Jagodzińskiego-Jagenmeera, nawiązującej do bydgoskiego symbolu – posągu Łuczniczki autorstwa Ferdinanda Lepcke'go, która stoi obok Teatru Polskiego w Bydgoszczy. Łuczniczka Nova stoi około 100 metrów od Placu Teatralnego, gdzie pierwotnie stała rzeźba Lepcke’go. W przeciwieństwie do pierwowzoru nie ma strzały, przedstawia postać kobiety zastygłą w pozie tuż po jej wypuszczeniu. Warto sprawdzić, czy zgodnie z założeniami autora, figura pokryta specjalną powłoką z chromu odbija jak lustro światło i fragmenty otoczenia.
CZYTAJ DALEJ

WAŻNE DATY

►  17 maja 1946 – powołanie Bydgoskiego Towarzystwa Muzycznego. Inicjatorką jest Felicja Krysiewiczowa.
►  09 lipca 1946 – występ solisty Teatru la Scala i Opery Królewskiej w Rzymie – Jerzego Gardy (barytona). 
►  1947 – dzięki współpracy pedagogów i uczniów szkół muzycznych Torunia i Bydgoszczy powstaje dwuaktowa opera K. Kurpińskiego Zamek w Czorsztynie.
►  15 grudnia 1955 – na spotkaniu bydgoskich muzyków i działaczy kultury rodzi się społeczna inicjatywa powołanie Studia Operowego. Inicjatorami są: Felicja Krysiewiczowa, Jan Prekier, Konrad Pałubucki, Zdzisław Wendyński, Czesław Piekarczyk, Stefan Turowski.
►  30 grudnia 1955 – decyzją Zarządu Towarzystwa Muzycznego Studio Operowe zaczyna działalność w oparciu o Statut Towarzystwa.
►  21 września 1956 - pierwsza premiera Studia Operowego na scenie Teatru Ziemi Pomorskiej: dwie opery jednoaktowe S. Moniuszki Flis i Verbum oraz widowisko baletowe Wesele krakowskie w Ojcowie Karola Kurpińskiego.
►  1959 – przekształcenie Studia Operowego w Teatr Opery i Operetki.
►  1 lutego 1960 – upaństwowienie opery.
►  1960 r. – Telewizja Gdańska nakręciła film o bydgoskim zespole baletowym prowadzonym przez Rajmunda Sobiesiaka.
►  1973 r. – początek budowy nowej siedziby dla opery bydgoskiej przy ul. Marszałka Focha, w zakolu Brdy. Gmach opery stał się symbolem „wiecznej inwestycji” i uchodzi za jeden z najdłużej budowanych obiektów teatralnych w Polsce, czego powodem były regularne cięcia finansowe, deficyty materiałowe, zmiany i kilkuletnie zawieszenie prac budowlanych w latach 80-tych. Oficjalne oddanie gmachu odbyło się 21 października 2006 r. podczas jubileuszu pięćdziesięciolecia jej istnienia, ale dopiero 14 stycznia 2008 r. wydano pozwolenie na użytkowanie publiczne całego gmachu wraz z zagospodarowaniem terenu. Budowa bydgoskiej opery trwała 34 lata i 5 miesięcy.
►  1982 – emisja baletu Pan Twarodowski w choreografii Przemysława Śliwy w II programie Telewizji Polskiej.
►  Sezon 1984/1985 – Wyremontowany Pomorski Dom Kultury zostaje oddany całkowicie operze, co pozwala na poszerzenie działalności i uruchomienie Sceny Kameralnej.
►  1992 – początek dyrekcji Macieja Figasa.
►  17–30 kwietnia 1994 – powołanie I Bydgoskiego Festiwalu Operowego przez Macieja Figasa, dyrektora Opery Nova. Pierwsza edycja festiwalu odbywała się w niedokończonym jeszcze budynku opery, w surowych warunkach: widzowie siedzieli na drewnianych krzesłach, prowizoryczną podłogą w orkiestronie były płyty sklejki ułożone na rusztowaniach budowlanych. Festiwal służył prezentacji potencjału nowej siedziby teatru oraz przekształceniu go w centrum kultury muzycznej i artystyczną wizytówkę miasta. W pierwszym festiwalu wzięły udział opery z Warszawy, Łodzi, Poznania oraz Akademicki Teatr Baletu z Sankt Petersburga.
►  1995 r. – powołanie Studia Baletowego dla dzieci i młodzieży, które realizuje skrócony kurs szkoły baletowej. Uczniów Studium można zobaczyć w niektórych spektaklach baletowych i musicalowych.
►  2013 – Nagroda „Złotego Orfeusza” ("Orphée d'Or" de l'Académie du Disque Lyrique 2013 ) dla Opery Nova w kategorii „Najlepsza inicjatywa audiowizualna” za nagranie DVD opery Ignacego Jana Paderewskiego Manru przyznana przez francuską Académie du Disque Lyrique. Nagrodzone nagranie DVD jest rejestracją bydgoskiej inscenizacji z 2006 roku w reż. Laco Adamika pod muzycznym kierownictwem Macieja Figasa ze scenografią Milana Davida i choreografią Janiny Nierobskiej. W zarejestrowanym przedstawieniu udział wzięli soliści: Janusz Ratajczak, Wioletta Chodowicz, Leszek Skrla, Monika Ledzion, Barbara Krahel, Łukasz Goliński, Jacek Greszta, solo skrzypcowe wykonał Krzysztof Jakowicz.
CZYTAJ DALEJ

CIEKAWE POSTACI

  • Józef Chmiel
  • (1926–2013), architekt Opery Nova, jest autorem wielu budynków teatralnych w Polsce. Założył Autorską Pracownię Architektoniczną "TEATR" na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej. Zaprojektował Teatr Muzyczny im. Danuty Baduszkowej w Gdyni (z Danielem Olędzkim), był twórcą odbudowy Teatru Narodowego w Warszawie po pożarze w 1985 r. i autorem projektu Sceny Kameralnej tego teatru, Centrum Kongresowego w Warszawie i Teatru Miejskiego w Kwidzynie (z Ryszardem Semką) Ma na swoim koncie przebudowy i rozbudowy Opery Kameralnej i Teatru Rampa w Warszawie, Teatru im. A. Fredry w Gnieźnie, Teatru Rozrywki w Chorzowie, Teatru Polskiego w Szczecinie oraz modernizację Sali Kongresowej w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie.
  • Felicja Krysiewiczowa
  • (1897–1970) – jedna z najważniejszych osób przedwojennego i powojennego środowiska muzycznego. W Bydgoszczy zamieszkała w 1931 r. (zaangażowana jako nauczycielka w Miejskim Konserwatorium Muzycznym), jeszcze przed wojną organizowała festiwale najwybitniejszych solistów jako kierowniczka delegatury warszawskiego „Ormuzu” (Organizacja Ruchu Muz., 1936–1938), śpiewała w toruńskim radiu. Po wojnie przyczyniła się do powstania działu muzycznego Rozgłośni Pomorskiej Polskiego Radia w Bydgoszczy, założenia orkiestry symfonicznej i przekształcenia jej w Filharmonię Pomorską, rozwoju szkolnictwa muzycznego. Należała do grona założycieli Towarzystwa Muzycznego, była inicjatorką a potem kierownikiem Studia Operowego. Wiele prób odbywało się w jej mieszkaniu. Jej imię nosi Towarzystwo Operowe i sala kameralna Opery Nova.
  • Henryk Herdzin
  • solista bydgoskiej opery od 1962 r., tenor liryczny. Zadebiutował jako Eugeniusz Oniegin w operze P. Czajkowskiego, uznanie przyniosły mu role Mozarta w Mozarcie i Salierim M. Rimskiego-Korsakowa (1970), Tarnino w Czarodziejskim flecie W. A. Mozarta. Razem z Barbarą Zagórzanką wygrał plebiscyt na najpopularniejszą parę operową roku 1969. Jego synem jest Krzysztof Herdzin, pianista, kompozytor, aranżer, orkiestrator nagrodzonej Oscarem muzyki Jana A. P. Kaczmarka.
  • Barbara Zagórzanka
  • sopran. Zadebiutowała w tytułowej partii Madame Butterfly w operze G. Pucciniego (1961). W 1967 r. zdobyła wysoką lokatę na Międzynarodowym Konkursie Wokalnym w Pradze i otrzymała propozycje pracy w Teatrze Wielkim w Poznaniu. Na przełomie lat osiemdziesiątych została solistką sceny narodowej w Warszawie. Jej warunki głosowe i talent aktorski sprzyjały kreacji największych pierwszoplanowych ról operowych, których ma w dorobku ponad sześćdziesiąt. Występowała na wielu scenach operowych świata.
  • Barbara Nitecka
  • (sopran) – zadebiutowała w 1961 r. w operze Madame Butterfly G. Pucciniego i szybko zdobyła miano primadonny bydgoskiej sceny operowej. Jej znaczącymi rolami była kreacja tytułowa w Halce S. Moniuszki, Paminę w Czarodziejskim flecie W. A. Mozarta, Leonory w Trubadurze G. Verdiego (1974), Hanny w Strasznym Dworze S. Moniuszki (1976), Hrabiny Almaviva w Weselu Figara W. A. Mozarta. Miała ekspresywny temperament sceniczny, który sprzyjał nawiązywaniu relacji z widownią. Uosabiała na scenie klasyczny wizerunek operowej divy.
  • Rajmund Sobiesiak
  • tancerz, baletmistrz, choreograf, twórca i pedagog zespołu baletowego przy bydgoskiej Operze i Operetce w latach 1956-1966. Jego uczniami byli m.in. Henryk Gucz, Krystyna Gruszkówna, Roma Juszkat, Wiesław Kościelak, Jan Kalczyński, Zuzanna Kalczyńska, Nina Modzelewska, Kazimierz Przybylski, Ludmiła Rackiewicz, Anna Rutkowska. Ognisko baletowe Studia Operowe przekształcił w kilkudziesięcioosobową grupy profesjonalistów. Dużym jego sukcesem była Fontanna Bachczyseraju  B. Asafiewa (1959), nowatorskie Balety polskie (1964) oraz Pan Twardowski L. Różyckiego. Po kilku sezonach spędzonych w Krakowie i Halle wrócił jeszcze na krótko do Bydgoszczy na zaproszenie Włodzimierza Ormickiego i zrealizował wtedy m. in. Jezioro łabędzie P. Czajkowskiego (1972).
  • Piotr Stępowski
  • (baryton) – jego debiut w rolach Rigoletta w operze Verdiego i Scarpia w Tosce Pucciniego były wydarzeniem muzycznym. Solista-śpiewak, związany z bydgoską sceną muzyczną od 1958 r., z dorobkiem 86 partii operowych i operetkowych. Był uczniem Państwowej Szkoły Instruktorów i Reżyserów Teatrów Ochotniczych w Bydgoszczy, gdzie wykładali m.in. Adam Grzymała-Siedlecki i Marian Turwid. Trzykrotny zdobywca „Złotych Masek”, jeden z najpopularniejszych artystów bydgoskiej sceny operowej.
  • Sławomir Żerdzicki
  • związany z bydgoską operą jako reżyser prawie 30 lat. Pomysłodawca 25 reżyserii w tym teatrze. Sukcesem reżyserskim były jego realizacje Aidy G. Verdiego w 1968 r. i 1985 r.. Był doradcą repertuarowym dyrektorów bydgoskiej sceny operowej, mając za sobą wielkie doświadczenie, sprawdzone na innych scenach i w różnych teatrach.
  • Maciej Figas
  • dyrygent, dyrektor naczelny bydgoskiej opery od 1992 r.. Jeszcze jako student Wydziału  Dyrygentury, Kompozycji i Teorii Muzyki w Akademii Muzycznej im. I. J. Paderewskiego w Poznaniu  w klasie prof. Witolda Krzemińskiego został zaproszony przez Jerzego Maksymiuka do prowadzenia koncertu z orkiestrą Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku, podczas którego dyrygował Adagiettem z V symfonii G. Mahlera. Z operą bydgoską związany od 1988 r. najpierw jako asystent dyrygenta i dyrygent, potem kierownik artystyczny i dyrektor naczelny. Jako młody szef – dyrygent przeprowadził szybką „zmianę pokoleniową” w zespołach artystycznych bydgoskiej opery, głównie wśród śpiewaków – solistów i orkiestry. Odmłodził zdecydowanie zespół śpiewaków, stworzył sprawnie i dobrze grającą orkiestrę operową. Jest pomysłodawcą i dyrektorem artystycznym Bydgoskich Festiwali Operowych.
CZYTAJ DALEJ

BIBLIOGRAFIA ORAZ LINKI

►  Alicja Weber, Z dziejów Opery w Bydgoszczy 19561994, Bydgoszcz 1996.
►  Prus Zdzisław, Weber Alicja, Bydgoski leksykon operowy, Bydgoszcz 2002.
►  Państwowa Opera w Bydgoszczy 19561986, red. Henryk Martenka, Bydgoszcz 1986.
►  Muzyczna Bydgoszcz, red. Jerzy Derenda, Bydgoszcz 2001.
►  Nigdy nie opuszczam opery. Wywiad z Maciejem Figasem, opera.info.pl/index.php/nigdy-nie-opuszczam-gmachu-opery-wywiad-z-maciejem-figasem (dostęp: 29 grudnia 2014).
CZYTAJ DALEJ
AUTOR: Marzenna Wiśniewska

ul. Marszałka Focha 5, 85-070 Bydgoszcz | www.opera.bydgoszcz.pl


Copyright SPACEROWNIK TEATRALNY 2016. All Rights Reserved.

Design by Dominika Naziębły, Łukasz Gosławski. Powered by Wojciech Sowa.