Korzystając z serwisu internetowego wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Pliki cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej, kliknij tutaj.
x
X

ZAPLANUJ SWÓJ SPACER

WARSZAWSKIM SZLAKIEM STANISŁAWA MONIUSZKI

2,559 km
AUTORKA: Joanna Tarnawska
Orientacyjny czas trwania spaceru: 1,5 h – 2 h
Data wprowadzenia spaceru: 9.10.2019
 
 
INNE WARSZAWSKIE MIEJSCA ZWIĄZANE Z POSTACIĄ STANISŁAWA MONIUSZKI (poza ścisłą trasą spaceru):
 
1) Warszawski Instytut Muzyczny, ul. Okólnik 1 (wejście także od ul. Tamka)
Od 1864 roku aż do śmierci w 1872 roku Moniuszko prowadził wykłady z zakresu harmonii, kompozycji i kontrapunktu w Instytucie Muzycznym, był także kierownikiem zespołu chóralnego. Uczniami kompozytora byli m.in. Zygmunt Noskowski, znakomity kompozytor i dyrygent oraz Henryk Jarecki, który był wyróżniającym się i ulubionym uczniem Stanisława Moniuszki.
 
2) Warszawskie Towarzystwo Muzyczne, ul. Morskie Oko 2
Pomimo rozlicznych zajęć związanych z pracą kompozytorską, dyrygencką i dydaktyczną, Stanisław Moniuszko mocno angażował się w działalność związaną z rozpowszechnianiem kultury muzycznej. Warszawskie Towarzystwo Muzyczne zostało założone 15 stycznia 1871 roku, przy znacznym współudziale Moniuszki, z inicjatywy Władysława Wiślickiego, krytyka muzycznego i pedagoga. W gronie założycieli znaleźli się m.in. Maria Kalergis, wybitna pianistka i mecenas artystów oraz Henryk Wieniawski, światowej sławy skrzypek i kompozytor.
 
3) Cmentarz Powązkowski, ul. Powązkowska 14 (grób: kwatera 9, rząd III)
Po ceremonii żałobnej w kościele św. Krzyża, 7 czerwca 1872 roku o godzinie 12.30 wyruszył Stanisław Moniuszko w swą ostatnią drogę, wiodącą ulicami Warszawy na cmentarz Powązkowski. Trumna wielkiego artysty niesiona była początkowo m.in. przez Sergiusza Muchanowa, wielkiego mecenasa artysty, później przez pracowników teatru. Trwający cztery godziny przemarsz żałobny stał się wielką manifestacją patriotyczną, która zgromadziła około 80 000 Polaków. W 1908 roku szczątki Moniuszki i jego żony Aleksandry (1821-1891) spoczęły w nowym, rodzinnym grobowcu, ufundowanym przez Warszawskie Towarzystwo Muzyczne. Po II wojnie światowej trumna z ciałem kompozytora została przeniesiona do oddzielnego grobowca w kwaterze 9 (rząd III), który sąsiaduje z pomnikiem rodziców Fryderyka Chopina.
  • 1.

    COLLEGIUM NOBILIUM | ul. Miodowa 22/24

    Głównym powodem przeprowadzki rodziny Moniuszków do Warszawy w roku 1827 było zapewnienie ośmioletniemu Stasiowi dobrego wykształcenia. A takie gwarantowało uczęszczanie do słynnego, warszawskiego Gimnazjum Pijarów. W 1740 roku w Warszawie, zakonnik Stanisław Konarski założył drugą szkołę pijarów zwaną Collegium Nobilium, co zapoczątkowało reformy oświaty w Polsce i działalność Komisji Edukacji Narodowej. Początkowo Collegium Nobilium mieściło się w zabudowaniach klasztornych przy ulicy Długiej, później w nowym gmachu przy ulicy Miodowej, który miał kształt wydłużonego prostokąta z trzema oficynami od strony północnej. Bryła budynku była podzielona na trzy części z wyodrębnionym dwupiętrowym korpusem środkowym i dwoma jednopiętrowymi skrzydłami. Fasada została wykonana w skromniejszej wersji niż zakładał pierwotny projekt architekta. Już w 1785 roku gmach przeszedł pierwszą przebudowę.
    Budynek Collegium Nobilium, który po zlikwidowaniu szkoły pijarów pełnił bardzo różne funkcje, został w czasie wojny niemal doszczętnie zniszczony. Mimo to w kilku pomieszczeniach na parterze budynku zachowały się oryginalne, XVIII i XIX-wieczne sztukaterie i supraporty oraz reprezentacyjny hall wejściowy ozdobiony kolumnami jońskimi z okresu przebudowy Antonia Corazziego. Dziś w budynku przy ulicy Miodowej mieści się Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza. Do historii szkoły pijarów i istniejącego w niej teatru, nawiązuje utworzony w 1999 roku Teatr Collegium Nobilium. Obecnie wystawiane są tu m.in. spektakle dyplomowe studentów Akademii Teatralnej.
    • 0,536 km
    9 min
  • 2.

    TEATR WIELKI OPERA NARODOWA | pl. Teatralny 1

    Stanisław Moniuszko urodził się w Ubielu niedaleko Mińska. W Warszawie uczył się przez trzy lata, przez długi czas mieszkał też w Wilnie. Zanim osiadł w Warszawie na stałe, wielokrotnie bywał tu w celach zawodowych. Wraz z żoną i dziećmi przeprowadził się do stolicy na stałe po uzyskaniu nominacji na stanowisko dyrektora i organizatora opery w Teatrze Wielkim, z końcem lata 1858 roku. Nominację tę poprzedził ogromny sukces opery Halka, której premiera warszawska w Teatrze Wielkim miała miejsce 1 stycznia tego samego roku. Po spektaklu publiczność zgotowała Moniuszce owację na stojąco, wielokrotnie wywołując autora na scenę. W jednej chwili przybysz z Wilna stał się ukochanym polskim kompozytorem, a Ignacy Abramowicz, zarządzający Warszawskimi Teatrami Rządowymi wręczył artyście nominację na stanowisko pierwszego dyrygenta, później także organizatora opery w Teatrze Wielkim. W trakcie piętnastu niemal lat pracy na tym stanowisku  – aż do śmierci w 1872 roku – Stanisław Moniuszko przygotowywał i wystawiał kolejno wszystkie swoje opery, zaczynając od Flisa w 1858 roku. Tutaj również w 1865 roku odbyła się triumfalna prapremiera Strasznego dworu, drugiej najsłynniejszej opery Moniuszki. Praca w Teatrze Wielkim bardzo absorbowała kompozytora, praktycznie wyznaczając rytm jego życia w Warszawie, dlatego zawsze mieszkał nieopodal, by w każdej chwili móc tu zajrzeć.
    17 stycznia 1965 roku przed prawym skrzydłem Teatru Wielkiego uroczyście odsłonięto pomnik Stanisława Moniuszki. Autorem posągu jest Jan Szczepkowski, który już w 1936 roku stworzył dwa bliźniacze pomniki twórców związanych z Teatrem Wielkim: właśnie Stanisława Moniuszki i Wojciecha Bogusławskiego; oba stanęły przed budynkiem Teatru. Podczas Powstania Warszawskiego pomniki zostały zniszczone; uszkodzona figura Moniuszki została odnaleziona przez jej autora w szopie na podwórzu Ministerstwa Kultury i Sztuki. Odrestaurowane rzeźby wróciły na swoje miejsca w roku otwarcia odbudowanego Teatru.
    • 0,553 km
    10 min
  • 3.

    Kościół Wizytek | ul. Krakowskie Przedmieście 34

    Oprócz wybitnych oper i wielu pieśni Moniuszko pozostawił w swoim dorobku artystycznym także operetki, balety, kantaty, jak również wiele utworów religijnych, w tym pięć mszy. Był człowiekiem bardzo wierzącym, każdy dzień rozpoczynał od uczestnictwa w porannym nabożeństwie. Komponowanie utworów religijnych miało dla artysty wymiar osobistego, duchowego przeżycia. W Warszawie Moniuszko najczęściej odwiedzał świątynię mieszczącą się przy Krakowskim Przedmieściu – kościół zakonu wizytek. To tutaj 19 maja 1872 roku, w Zielone Świątki, najprawdopodobniej w obecności kompozytora po raz pierwszy wykonana została jego Msza Piotrowińska, ostatni utwór, jaki napisał przed swoją przedwczesną śmiercią. Dzieło na czterogłosowy chór mieszany solistów z towarzyszeniem organów powstało w kwietniu 1872 roku. Według badaczy Moniuszko pracował nad nim zaledwie cztery dni. Co bardzo istotne, jest to msza z tekstem polskim – poezją religijną Justyna Wojewódzkiego.

    • 0,27 km
    4 min
  • 4.

    Bazylika Świętego Krzyża | ul. Krakowskie Przedmieście 3

    Stanisław Moniuszko nie cieszył się najlepszym zdrowiem, przez wiele lat chorował na serce, a przez większą część swego zawodowego życia pracował ponad miarę: tworzył, dyrygował koncertami i operami, był dyrektorem opery, wykładał także w Instytucie Muzycznym. Z opisów kronikarskich i wspomnień znamy ostatni dzień życia kompozytora. Jak zazwyczaj, wstał bardzo wcześnie, uczestniczył w porannej mszy świętej – prawdopodobnie w kościele Wizytek przy Krakowskim Przedmieściu i – jak miał w zwyczaju – udał się na poranną herbatę do słynnej cukierni Kocha, niedaleko Pałacu Staszica. Później oczekiwano go w Instytucie Muzycznym, jednak się tam nie pojawił. Ponieważ poczuł się źle, po krótkiej wizycie w Teatrze Wielkim postanowił wrócić do swego domu przy ulicy Mazowieckiej 3. Na schodach kamienicy zasłabł, wezwano lekarzy; po południu na krótko odzyskał przytomność, niestety o godzinie 18.00 zmarł w otoczeniu rodziny. Jako przyczynę śmierci podano atak serca. Egzekwie zostały odprawione w kościele św. Krzyża trzy dni później, 7 czerwca 1872 roku. Trumna z ciałem kompozytora spoczywała na katafalku otoczonym morzem kwiatów. Nabożeństwo żałobne rozpoczęło się o godzinie 11.00; celebrował je biskup lubelski Walenty Baranowski, wielki patriota, uczestnik walk Powstania Listopadowego. Podczas mszy artyści polskiej opery wykonali Requiem Stanisława Moniuszki. Po mszy żałobnej poniesiono trumnę w kondukcie żałobnym, który tworzył kilkudziesięciotysięczny tłum rodaków, na Cmentarz Powązkowski.
    • 0,133 km
    2 min
  • 5.

    Pałac Staszica i pomnik Mikołaja Kopernika | ul. Nowy Świat 72

    Po przeprowadzce do Warszawy w 1827 roku rodzina Moniuszków zamieszkała początkowo na Żoliborzu, rok później Moniuszkowie przeprowadzili się do stojącego u zbiegu Krakowskiego Przedmieścia i Nowego Światu Pałacu Staszica. Od strony Nowego Światu znajdowały się mieszkania do wynajęcia. Oficynę, której okna wychodziły na Pałac Kazimierzowski, gdzie w owym czasie z rodziną mieszkał młody Fryderyk Chopin, zajął Stanisław z rodzicami. W budynku znajdowały się liczne dzieła sztuki – świetne obrazy Jana Antoniego Blanka i Marcella Bacciarellego, rzeźby oraz pamiątki patriotyczne m.in. chorągiew Mahometa zdobyta w czasie bitwy pod Wiedniem przez króla Jana III Sobieskiego. Z całą pewnością atmosfera pałacu, jego bywalcy i otoczenie miały niebagatelne znaczenie w kształtowaniu osobowości Stanisława Moniuszki. 11 maja 1830 roku jedenastoletni Stanisław był świadkiem odsłonięcia pomnika Mikołaja Kopernika przed Pałacem Staszica. Idea upamiętnienia jednej z najważniejszych postaci nie tylko w historii Polski, ale i świata narodziła się w kręgu osób związanych z Towarzystwem Warszawskim Przyjaciół Nauk, a jej głównym inicjatorem i donatorem był Stanisław Staszic.
    • 0,526 km
    9 min
  • 6.

    Kościół Świętej Trójcy | Plac Małachowskiego 1

    Od najmłodszych lat Stanisław Moniuszko wykazywał duży talent muzyczny. Podczas pobytu rodziny w Warszawie pobierał również nauki u młodego, uznawanego za jednego z najlepszych, organisty kościoła ewangelickiego, Augusta Freyera (1801–1883). W 1861 roku Moniuszko, już jako dyrektor Opery, wspomógł gminę ewangelicką w zorganizowaniu koncertu charytatywnego na rzecz domu starców i sierot. W następnych latach jeszcze kilkakrotnie organizowali wspólnie takie koncerty.
    • 0,277 km
    5 min
  • 7.

    Tablica upamiętniająca ostatnie miejsce zamieszkania Stanisława Moniuszki | ul. Mazowiecka 3/5

    Zanim Stanisław Moniuszko na stałe osiadł w Warszawie, bywał w stolicy Królestwa Polskiego wielokrotnie. Podczas takich pobytów najczęściej zatrzymywał się w Hotelu Rzymskim. Przez dłuższy czas mieszkał w domu czynszowym przy ulicy Oboźnej 8, gdzie pracował nad Halką. W 1858 roku zamieszkał w stolicy na stałe. Wcześnie poślubił miłość swego życia, Aleksandrę Müller (1821-1891), z którą doczekał się dziesięciorga dzieci. Był człowiekiem niezwykle rodzinnym, co wyniósł ze swego domu rodzicielskiego. Bliższa i dalsza rodzina zawsze najchętniej spędzała czas ze sobą. Przez wiele lat państwo Moniuszkowie wraz z licznym potomstwem mieszkali wspólnie z teściową, którą kompozytor darzył wielkim szacunkiem. Konieczność utrzymania dużej rodziny i służby – nierzadko było to około 16 -17 osób, wymagała od muzyka wielkiego wysiłku i pracy często ponad siły. Dla tak znacznej liczby domowników wynajęcie przyzwoitego mieszkania nie było sprawą łatwą, dlatego rodzina przeprowadzała się kilkukrotnie.
    Znamy wszystkie warszawskie adresy Moniuszków. Dwukrotnie mieszkali przy Krakowskim Przedmieściu: pod numerem 81, później pod numerem 71. Na frontowej ścianie budynku domu numer 81 znajduje się tablica przypominająca, że twórca opery narodowej mieszkał tutaj w latach 1858-1860. W następnych latach zamieszkiwali kolejno: w domu przy ulicy Wierzbowej 2 (1860-1866), potem przez rok nieopodal Ogrodu Saskiego przy Niecałej 9, a w latach 1867-1870 w kamienicy przy Nowym Świecie 39. Ostatnie dwa lata życia spędził muzyk przy ulicy Mazowieckiej 3, gdzie zmarł nagle na atak serca, wieczorem 4 czerwca 1872 roku. W 1908 roku odsłonięto tam na frontowej ścianie kamienicy tablicę upamiętniającą jej wielkiego mieszkańca, której fundatorem było Warszawskie Towarzystwo Muzyczne. Dom przy Mazowieckiej nie przetrwał działań II wojny światowej, ale na odbudowanym w tym samym miejscu budynku pod adresem Mazowiecka 3/5 w setną rocznicę śmierci – 4 czerwca 1972 roku – ponownie wmurowano pamiątkową tablicę.
    • 0,264 km
    4 min
  • 8.

    FILHARMONIA NARODOWA | ul. Jasna 5

    W kilkusetletniej historii Warszawy ulica Stanisława Moniuszki jest stosunkowo nowa, gdyż liczy niewiele ponad sto lat. Wytyczona została w roku 1900 w związku z budową Filharmonii Warszawskiej na terenie zlikwidowanego Szpitala Dzieciątka Jezus. Dzięki staraniom Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, w tym samym roku nowej ulicy nadano imię wybitnego kompozytora. Uroczyście otwarta w 1901 roku filharmonia szybko nadała ulicy Moniuszki szczególną rangę i zachęciła inwestorów do budowania przy niej reprezentacyjnych kamienic.
                Odtworzona po wojnie ulica imienia kompozytora ma inny przebieg niż jej ówczesny historyczny trakt. W listopadzie 2001 roku wielkim wydarzeniem wieńczącym obchody 100-lecia powstania Filharmonii Narodowej było odsłonięcie dwóch ocalałych ze zniszczeń wojennych oryginalnych posągów: Fryderyka Chopina i Stanisława Moniuszki, ponownie umieszczonych na fasadzie budynku filharmonii. Pierwotnie budynek zdobiły figury czterech kompozytorów: Wolfganga Amadeusza Mozarta, Ludwiga van Beethovena, Fryderyka Chopina i Stanisława Moniuszki. Ocalałe, chociaż uszkodzone, rzeźby Moniuszki i Chopina przez prawie 50 lat przechowywane były w lapidarium warszawskiego Muzeum Ziemi. Wykonana w piaskowcu rzeźba Stanisława Moniuszki przedstawia go w całej postaci, w odświętnym stroju, z płaszczem przerzuconym przez lewe przedramię. Wojenne zniszczenia pozbawiły posąg twarzy, prawej ręki i stóp, ale dzięki przechowywanych w Muzeum Narodowym zdjęciom i fachowej renowacji powrócił on do dawnego wyglądu.

ZOBACZ INNE SPACERY

SCENY ALTERNATYWNE. SUBIEKTYWNY SPACEROWNIK ARKADIUSZA GRUSZCZYŃSKIEGO (część I)

SCENY ALTERNATYWNE. SUBIEKTYWNY SPACEROWNIK ARKADIUSZA GRUSZCZYŃSKIEGO (część II)

SPACEROWNIK DLA DZIECI, KTÓRE ZABIERAJĄ NA SPACER DOROSŁYCH

SZLAKIEM WOJENNYCH KAWIARNI ARTYSTYCZNYCH