ZAPLANUJ SWÓJ SPACER

Dwór w Pośpieszce

niezachowany, obecnie dzielnica Antokol

Kilkumiesięczny pobyt w dworze Antoniego Aleksandrowicza w Pośpieszce okazał się kluczowy dla myślenia Juliusza Osterwy o teatrze. To właśnie tu, żyjąc na uboczu artystycznego życia, zrodziła się w nim myśl o stworzeniu teatru działającego w odosobnieniu, skupionego na szukaniu prawdy wewnętrznej.

Po raz pierwszy Juliusz Osterwa przyjechał do Wilna na występy gościnne 15 września 1907 roku. Jak pisze Józef Szczublewski: „od pierwszych dni oszołomiony jest serdecznością, z jaką go tu zapraszają do domów ziemiańskich i mieszczańskich”. Jest częstym gościem Antoniego Aleksandrowicza, ziemianina rezydującego w Pośpieszce na obrzeżach Wilna.

Pośpieszka sąsiadowała z przedmieściami Wilna, noszącymi nazwę Antokol. Obejmowała tereny od dzisiejszego szpitala do styku ulic O. Milašiaus i Nemenčinės plentas. Była częścią majątku Wierszupa (Wierszuba) należącego do rodu Aleksandrowiczów od końca XVIII wieku do wybuchu II wojny światowej. Kiedy na początku 1908 roku Osterwa ciężko zachorował, przeniósł się do Pośpieszki i tam dochodził do zdrowia. Po latach tak wspominał czas spędzony w majątku: „(…) zamieszkałem w Pośpieszce w dworku ekonomskim, mając do rozporządzenia wspaniale urządzone pokoje, strzelby, konia i służącego z Kraśnianki, Hryhorka. Rano konie mnie odwoziły na próbę, z próby na obiad. Po obiedzie czytanie, pisanie, uczenie się ról, strzelba, wrony, kawki – i pies Ursus, sębernard. Wieczorem przedstawienie, po przedstawieniu kolacja. Po kolacji krótkie spodnie, buty, futerko z popielic, czapka na uszy – bo już zima, śnieg, księżyc – na trakt katarzyński, i tam dopiero pomysły artystyczne, wkuwanie roli w pamięć, nikt nie podgląda, nie podsłuchuje, można się uczyć Cyda” (Raptularze Osterwy z lat po 1925, VII–IX 1941). Miesiące spędzone na uboczu okazały się kluczowe dla jego myślenia o teatrze. Osterwa przebywał na świeżym powietrzu i dużo czytał. To w Pośpieszce powstały pierwsze notatki opisujące „mały, intymny teatrzyk”, którego mógłby być twórcą. W majątku także po raz pierwszy spotkał swoją przyszła żonę, wilniankę Wandę Malinowską.

CIEKAWOSTKI

► Wieś Pośpieszka leżała na ziemiach majątku Wierszupa (Wierszuba), o którym pierwsze wzmianki pochodzą z połowy XVI wieku. Swoją nazwę zawdzięczała prawdopodobnie istniejącej tu w XIX wieku zajezdnej karczmie o takiej właśnie nazwie, która była ulubionym miejscem niedzielnych spotkań wilnian. Cały teren majątku porośnięty był sosnowym borem z jałowymi, piaszczystymi glebami.

► Antoni Aleksandrowicz był ostatnim właścicielem Wierszupy. Aktywnie uczestniczył w życiu Wilna, a znany był przede wszystkim jako miłośnik koni i sportów konnych. W Pośpieszce założył nawet tor wyścigów konnych. Był ponadto nieprzeciętnym muzykiem, absolwentem Wiedeńskiego Konserwatorium. Pisał też recenzje teatralne. Zmarł w 1930 roku. Po jego śmierci majątkiem zajmowała się jego żona Jadwiga Aleksandrowiczowa. Antoni Aleksandrowicz został pochowany na cmentarzyku Wierszupskim. Tuż przy wejściu na jego grobie stał potężny krzyż, który do dziś się nie zachował.

► Obecnie znaczna część dawnego majątku Aleksandrowiczów jest zajęta przez ogródki działkowe. Terytorium toru wyścigowego częściowo porasta las, a częściowo pokrywają nowoczesne budynki Uniwersytetu Wileńskiego.

ZAPLANUJ SWÓJ SPACER

Dwór w Pośpieszce

niezachowany, obecnie dzielnica Antokol

CIEKAWOSTKI

POWIĄZANE SPACERY

ŚLADAMI JULIUSZA OSTERWY I REDUTY W WILNIE