Korzystając z serwisu internetowego wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Pliki cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej, kliknij tutaj.
x
X

ZAPLANUJ SWÓJ SPACER

TEATR ŚLĄSKI
IM. STANISŁAWA WYSPIAŃSKIEGO

Rynek 2

Wzniesiony w centrum miasta w duchu panującego modernizmu gmach, swoim kształtem, prostotą i funkcjonalnością odbiega od wzniesionych wcześniej w Katowicach obiektów publicznych.
Katowice: Teatr Śląski
Na fasadzie zbudowanego wg planów Carla Moritza w latach 1905–1907 teatru, w pierwszych latach jego działalności uwagę zwracały dwie płaskorzeźby, przedstawiające motywy z pieśni o Nibelungach, a także umieszczony w tympanonie napis „Deutschem Wort, Deutcher Art”. Teatr otwarto 2 października 1907 r. inscenizacją dramatu Fryderyka Schillera Wilhelm Tell. Do 1922 r. był siedzibą niemieckich zespołów.
Z kolei Teatr Polski zainaugurował swoją działalność 7 październiku 1922 r. Od początku była to instytucja dwoista: komediowo-dramatyczna i do 1932 r. muzyczno-operowa, Po wojnie wznowił występy 2 kwietnia 1945 r. Równocześnie we wrześniu 1945 r. stał się siedzibą przesiedlonego Teatru Polskiego ze Lwowa i wraz pierwszą premierą Wesela S. Wyspiańskiego 6 października 1945 r. przyjął nazwę „Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego”.
W latach międzywojennych zasięgiem swojego oddziaływania teatr katowicki obejmował tereny województwa śląskiego i Opolszczyzny, gdzie jak planowano, miał równie często występować, jak teatry niemieckie w Katowicach.  W praktyce Niemcy nie akceptowali jednak owej „wymiany", czego dowodem był fakt dotkliwego pobicia artystów katowickich w Opolu 28 kwietnia 1929 r., z okazji ich występów z Halką Stanisława Moniuszki. Od początku teatr poszukiwał wypadkowej pomiędzy wolną od wszelakich zobowiązań twórczością artystyczną, a kulturą narodową. Jego repertuar poza funkcją poznawczą, nastawiony był na prezentację określonych treści apelatywnych, podejmujących ideę prezentacji wiadomości dotyczących rzeczywistości minionej, godnej poznania i szacunku. Cele te z powodzeniem realizował zwłaszcza jego wieloletni dyrektor i kierownik artystyczny w latach 1927–1939 Marian Sobański. Do zadań tych pozyskał on m. in. reżysera Leopolda Pobóg-Kielanowskiego, wystawiającego najważniejsze dzieła z repertuaru klasyki polskiej, poczynając od Dziadów Adama Mickiewicza, a na dramatach Stanisława Wyspiańskiego kończąc. Na scenie występowała grupa uzdolnionych aktorów, m. in. Wanda Siemaszkowa, Marian Jastrzębski i Helena Rozwadowska, a także w różnych okresach Kazimierz Brandt, Stefan Czajkowski, Marian Godlewski i wielu innych. 17 września 1936 r. dokonana została zmiana nazwy na "Teatr im. Stanisława Wyspiańskiego".
Z chwilą wybuchu wojny w planach władz zespół katowicki miał pełnić obowiązki teatru polowego Wojska Polskiego. Jego ewakuacja nastąpiła 1 września 1939 r. i po wielodniowej tułaczce zakończyła się 17 września 1939 r. w Śniatyniu na wschodzie, z chwilą wkroczenia do Polski Rosjan.
Z początkiem sezonu 1941/1942 Niemcy do życia powołali Städtische Bühnen Katotowitz-Königshütte i do 1944 r. budynek był siedzibą opery, której członkowie w latach 1943–1944 gościnnie występowali m. in. dla załogi obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Po wojnie obok Dużej Sceny zespół w latach 1946–1980 dysponował tzw. Małą Sceną na 64 miejsca, usytuowaną na I piętrze przy ul. Staromiejskiej 4. Z kolei przy ul. Staromiejskiej 17 siedzibę miała działająca w latach 1956–1971 Scena „Rozmaitości”, dysponująca 497 miejscami. Obecnie oprócz Dużej Sceny Teatr posiada otwartą 15 marca 1981 r. i zaprojektowaną przez Antoniego Boronia „Scenę Kameralną” przy ul. Warszawskiej 2 na 80 miejsc oraz otwartą 13 listopada 1992 r. „Scenę w Malarni” przy ul. Teatralnej 4 na około 60 miejsc. Od 2004 r. przy Teatrze działa trzyletnie Studium Aktorskie, policealna szkoła niepubliczna, upoważniająca do egzaminu eksternistycznego, przeprowadzanego przez ZASP.
Dyrektorami i kierownikami artystycznymi Teatru po 1945 r. byli m. in. Karol Adwentowicz, Wilam Horzyca, Bronisław Dąbrowski, Roman Zawistowski, Gustaw Holoubek, Józef Wyszomirski, Jerzy Kaliszewski i Mieczysław Górkiewicz. Po 1971 r. powszechne zainteresowanie budziła dyrekcja Ignacego Gogolewskiego, a także Józefa Pary, a następnie w latach późniejszych Jerzego Zegalskiego, Tadeusza Bradeckiego i współcześnie Roberta Talarczyka. Teatr przez cały okres Polski Ludowej starał się spełniać rolę sceny narodowej. W jego repertuarze obok pozycji klasyki polskiej i światowej, w ostatnich dziesięcioleciach swoje prapremiery miały także sztuki napisane w gwarze śląskiej.
CZYTAJ DALEJ

CIEKAWOSTKI

►  W okresie międzywojennym Teatr im. Stanisława Wyspiańskiego był jedynym zawodowym zespołem teatralnym w Katowicach.
►  Początkowo jego widownia liczyła 800 miejsc – współcześnie 421.
►  Na jego scenie w 1945 r. swoją działalność zainaugurowała Opera Śląska.
►  Po generalnym remoncie budynku pod widownią Dużej Sceny zbudowany został przeciwpożarowy basen.
►  Po 1989 r. w miejsce organizowanych co dwa lata festiwali: Ogólnopolskiego Festiwalu Dramaturgii Rosyjskiej i Radzieckiej (1960–1985), Ogólnopolskiego Festiwalu Dramaturgii Krajów Socjalistycznych (1971–1987) i Śląskiej Wiosny Teatralnej (1963–1986), po kilkuletniej pustce do życia powołany został w 1998 r. Ogólnopolski Festiwal Sztuki Reżyserskiej "Interpretacje”. Jako ostatni w 2008 r. zapoczątkowany został Katowicki Karnawał Komedii, prezentowany na scenach Teatru Śląskiego i Teatru „Korez”.

WAŻNE DATY

►  16 marca 1920 r. –  występ na scenie katowickiej Teatru Plebiscytowego Edmunda Rygiega z komedią Adolfa  Abrahamowicza i Ryszarda Ruszkowskiego Mąż z grzeczności.
►  7 października 1922 r. – inauguracja działalności stałego Teatru Polskiego w Katowicach.
►  28 kwietnia 1929 r. – w Opolu pobity został zespół aktorów katowickich po wystawieniu opery Stanisława Moniuszki Halka.
►  17 września 1936 r. - dokonano zmiany nazwy "Teatru Polskiego" na "Teatr im. Stanisława Wyspiańskiego".
►  30 kwietnia 1939 r. – w Strzelcach Opolski pobity został dyrektor teatru Marian Sobański.
►  1 września 1939 r. - ewakuacja i wyjazd zespołu teatru katowickiego na wschód, w celu realizacji zadań teatru polowego Wojska Polskiego.
►  2 kwietnia 1945 r. – inauguracyjna powojenna premiera Zemsty Aleksandra Fredry w reż. Wilama Horzycy.
►  14 kwietnia 1945 r. – inauguracyjna premiera Halki Stanisława Moniuszki w reż. Adama Didura w wykonaniu zespołu Opery Katowickiej, późniejszej Opery Śląskiej.
►  28 sierpnia 1945 r. – przyjazd do Katowic przesiedlonego zespołu Teatru Polskiego ze Lwowa pod dyr. Bronisława  Dąbrowskiego.
►  6 października 1945 r. –  premiera Wesela  Stanisława Wyspiańskiego w reż. Bronisława Dąbrowskiego i zmiana nazwy „Teatr im. Stanisława Wyspiańskiego” na  „Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego.
►  18 października 1958 r. – otwarcie trzeciej sceny Teatru Śląskiego - Teatru Komedii przy ul. Staromiejskiej 17 (dawniej Wieczorka), późniejszego Teatru Rozmaitości.
►  11 marca 1980 r. – pożar Małej Sceny przy ul. Staromiejskiej  4.
►  3 grudnia 1980 r. – otwarcie Sceny  Kameralnej przy ul. Warszawskiej 2.
►  7 lutego 1992 r. – zespół Teatru na specjalnej audiencji przyjął Jan Paweł II.
►  13 listopada 1992 r. – otwarcie Sceny w Malarni przy ul. Teatralnej 2.
►  22 czerwca 1993 r. – w Teatrze gościli Josif Brodzki, Czesław Miłosz, Tomas Venclova i Stanisław Barańczak.
►  14–18 czerwca 1994 r. – inauguracja Międzynarodowego Festiwalu Teatrów „A Part” pod dyr. Marcina Ericha.
►  7–13 marca 1998 r. – inauguracja I Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuki Reżyserskiej „Interpretacje”.
►  1997–1999 r. – kosztem 15 mil. zł remont generalny budynku Teatru Śląskiego.
►  Lipiec – sierpień 1999 r. – Górnośląskie Centrum Kultury i Teatr Korez organizują I Letni Ogród teatralny.
►  1–6 czerwca 2002 r. – odbył się I Międzynarodowy festiwal Teatrów Lalek „Katowice-Dzieciom”.
►  11–20 stycznia 2008 r. – odbył się I Katowicki Karnawał Komedii.
►  22 marca 2012 r. – Sławomirowi Mrożkowi na scenie Teatru nadano tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego.
►  23 marca 2012 r. – Sławomir Mrożek otworzył po latach remontu Scenę w Malarni.
►  8 października 2014 r. po trzech latach remontu w Katowicach do użytku oddana została sala teatralna, posiadająca scenę obrotową i widownię na 442 miejsca w Pałacu Młodzieży im. prof. Aleksandra Kamińskiego przy ul. Mikołowskiej 26.
CZYTAJ DALEJ

CIEKAWE POSTACI

  • Edward Żytecki

    • Reżyser.

  • Tadeusz Kantor

    • Reżyser.

  • Józef SzajnaJerzy

    • Reżyser.

  • Jarocki Lidia Zamkow

    • Reżyser.

  • Kazimierz Kutz

    • Reżyser.

  • Jan Maciejowski

    • Reżyser.

  • Maciej Wojtyszko

    • Reżyser.

  • Jan Kosiński

    • Scenograf.

  • Andrzej Pronaszko

    • Scenograf.

  • Piotr Potworowski

    • Scenograf.

  • Wiesław Lange

    • Scenograf.

  • Jerzy Moskal

    • Scenograf.

  • Henryk Mikołaj Górecki

    • Kompozytor.

  • Wojciech Kilar

    • Kompozytor.

  • Tadeusz Łomnicki

    • Aktor.

  • Ewa Lassek

    • Aktorka.

  • Tadeusz Kalinowski

    • Aktor.

  • Bolesław Mierzejewski

    • Aktor.

  • Józef Para

    • Aktor.

  • Tadeusz Szaniecki

    • Aktor.

  • Ewa Dałkowska

    • Aktorka, debiut teatralny.

  • Krzysztof Kolberger

    • Aktor, debiut teatralny.

  • Marek Kondrat

    • Aktor, debiut teatralny.

CZYTAJ DALEJ

BIBLIOGRAFIA ORAZ LINKI

►  I. Gogolewski: Wszyscy jesteśmy aktorami. Warszawa 1991.
►  L. H. Morstin: Moje przygody teatralne. Warszawa 1961.
►  A. Linert: Teatr Śląski w latach 1945–1949. Katowice 1979.
►  A. Linert: Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego 1949–1992. Katowice 1998.
►  A.Linert: Śląskie sezony. Teatr Katowic 1907–2012. Katowice 2012.
►  A. Linert: Na scenach Katowic 1945–1990. Katowice 1991, s. 52–60.
►  B. Mierzejewski: Maraton z Melpomeną. Katowice 1980.
►  E. Nawrat: Teatr Polski w Katowicach. Wrocław 1981.    
►  J. Para: Salony i kulisy. Katowice 1997.
►  50 lat Teatru Śląskiego im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach. Materiały sympozjum naukowego 20 i 21 października 1972,  pod red. Z. J. Nowaka. Katowice 1976.
►  M. Sobański: Teatr Polski na Śląsku 1922-1939. Katowice 1963.
►  E. Tosza: Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach 1907–1922–1997. Katowice 1998,Teatr w Katowicach 100 lat historii T. 1 i 2. Katowice 2007.
►  H. Wach-Malicka: Bogumiła Murzyńska: biografia nostalgiczna. Katowice 2014.
►  A.Wydrzyński: Pamięć teatru. Stalinogród  (Katowice) 1956.
CZYTAJ DALEJ
AUTOR: Andrzej Linert

Rynek 2, 40-003 Katowice | www.teatrslaski.art.pl


POWIĄZANE SPACERY

TEATRY KATOWIC

SPACEROWNIK DLA DZIECI, KTÓRE ZABIERAJĄ NA SPACER DOROSŁYCH: ZŁAP MARZENIE!

Copyright SPACEROWNIK TEATRALNY 2016. All Rights Reserved.

Design by Dominika Naziębły, Łukasz Gosławski. Powered by Wojciech Sowa.